Laboratorium badań nad bezpieczeństwem w cyberprzestrzeni i dezinformacją

Laboratorium badań nad bezpieczeństwem w cyberprzestrzeni i dezinformacją

W efekcie rewolucji technologicznej II połowy XX w., związanej z gwałtownym rozwojem  technologii teleinformatycznych i Internetu, pojawia się nowy obszar bezpieczeństwa – cyberprzestrzeń. To nowe środowisko ma charakter wirtualny i interaktywny, integrujący proces wielu form przekazu i prezentacji informacji: danych, tekstu, obrazu, głosu, filmu etc. Osiągnięcia technologiczne otworzyły nowe horyzonty i stworzyły różnorodne formy interakcji międzyludzkiej. Rozwój nowoczesnych technologii wymusił znaczące zmiany o charakterze społecznym, gospodarczym, kulturowym i politycznym. Postęp w teleinformatyce sprawił, że cyberprzestrzeń przyczynia się do rozwoju jednostki, wspólnot, instytucji  publicznych i niepublicznych oraz podmiotów gospodarczych. Współcześnie umiejętność funkcjonowania w przestrzeni rzeczywistej i wirtualnej jest niezbędna na każdym etapie życia człowieka i w każdym jego wymiarze – publicznym i prywatnym.   

Z drugiej jednak strony cyberprzestrzeń niesie również wiele zagrożeń. Internet stał się synonimem wolności słowa i nieskrępowanego przepływu informacji a także narzędziem gwałtownych zmian społecznych – wirtualnym odzwierciedleniem fizycznej rzeczywistości. W konsekwencji także do niej przenikają negatywne formy ludzkiej działalności. Internet daje duże poczucie anonimowości a co za tym idzie pozwala na prowadzenie nielegalnej -  a także często niezgodnej z prawem  aktywności. Cyberkryzysy, cyberkonflikty, cyberprzemoc, cyberterroryzm, cyberataki, cyberwojna stają się rzeczywistością towarzyszącą klasycznym konfliktom polityczno – militarnym w ramach ich hybrydowego charakteru. Cyberprzestrzeń stała się piątym wymiarem wojny po lądzie, powietrzu, morzu i kosmosie. Zatem zapewnienie bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni staję się nie tylko strategicznym celem bezpieczeństwa narodowego – w szczególności zaś jej infrastruktury krytycznej – ale  także kluczowych podmiotów gospodarczych, sektora prywatnego oraz ośrodków naukowych, które w tym obszarze działalności odgrywają coraz ważniejszą rolę.

Rozwój technologii informacyjnych i towarzyszące mu przemiany społeczne, polityczne i gospodarcze wyraźnie wskazuje na zmniejszającą się rolę kapitału i dóbr materialnych na rzecz wzrostu znaczenia czynników niematerialnych – wiedzy i informacji. Traktując cyberbezpieczeństwo jako stan, w którym nie występuje ryzyko utraty danych informacyjnych w cyberprzestrzeni należy przyjąć, ze podstawowym dobrem chronionym jest zatem informacja  traktowana jako zasób jednostki, podmiotów gospodarczych i państwa. Wynikająca z niej wiedza   stanowi fundamentalny czynnik wytwórczy i element wzrostu gospodarczego a systemy przetwarzania i przesyłania informacji mają istotne znaczenie dla bezpieczeństwa państw oraz procesów decyzyjnych w wielu sektorach gospodarki i życia społecznego. Zagrożenia dotyczące cyberprzestrzeni dotyczą m, in.: możliwości kradzieży informacji, nieuprawnionego ich zdobycia i używania,  nielegalnego i celowego zmieniania, ograniczenia lub/i braku do niej dostępu, braku kontroli nad informacją lub jej przejęcia, przerywania łańcucha dostaw, rozpowszechnianie fake news, fałszywych informacji, manipulacja (zjawisko deepfake). Jednym z głównych zagrożeń współistniejących w cyberprzestrzeni jest również zjawisko dezinformacji odnoszące się nie tylko działań o charakterze polityczno-wojskowym lecz również do oddziaływani a w sferze gospodarki czy relacji społecznych. Powiązanie narzędzi dezinformacyjnych z siecią stało się faktem. Dynamiczny rozwój technologii informatycznych pozwolił na wykorzystanie technik dezinformacyjnych na niespotykana skalę, dlatego zasadnym jest poświęcenie większej uwagi dezinformacji i objęcie przedmiotowego zjawiska badaniami naukowymi sensu largo.

Skala zagrożeń i ich wielowymiarowość w tym zakresie - o charakterze militarnym i niemilitarnym - nieustannie się poszerza, także w związku ze swobodą jej przepływu w warunkach globalizacji. Bezpieczeństwo demokratycznego państwa zależy zatem w dużej mierze od wypracowania skutecznych mechanizmów pozwalających efektywnie zapobiegać i zwalczać zagrożenia dla bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni.

Wychodząc naprzeciw tym wyzwaniom Katedra Nauk o Bezpieczeństwie powołała jednostkę badawczą - Laboratorium badań nad bezpieczeństwem w cyberprzestrzeni i dezinformacją. Jej skład tworzą:

· Dr Małgorzata Kuś – kierownik laboratorium
· Dr hab. Andrzej Krzak, prof. UJD
· Dr hab. Anna Zasuń, prof. UJD
· Dr Dariusz Gregorczyk
· Dr Grzegorz Piątkiewicz
· Mgr Marek Kopiec
· Mgr Jacek Grzechowiak

Kluczowym polem aktywności Laboratorium badań nad bezpieczeństwem w cyberprzestrzeni i dezinformacją będzie prowadzenie systematycznych badań nad zagrożeniami w cyberprzestrzeni, w szczególności dotyczących:
· aktualizacji wymiarów, skali i obszarów cyberzagrożeń oraz dezinformacji;
· monitorowania stanu badań nad cyberbezpieczeństwem;
· monitorowania stanu badań nad zjawiskiem dezinformacji;
· monitorowania obszarów informacyjnych narażonych na ataki cyberprzestępców;
· zagrożeń w cyberprzestrzeni związanymi z wykorzystywaniem sztucznej inteligencji i  dezinformacji;
· analizy  wpływu  dezinformacji  i propagandy  na  bezpieczeństwo  informacyjne;
· tworzenia skutecznych narzędzi badawczych i programów edukacyjnych  w zakresie ochrony  bezpieczeństwa  informacyjnego w cyberprzestrzeni; 
· niemilitarnych zagrożeń w cyberprzestrzeni.

Działalność Laboratorium badań nad bezpieczeństwem w cyberprzestrzeni i dezinformacją – obok celu badawczego – spełnia także rolę aplikacyjną. Wyniki prowadzonych badań, a także wiedza i doświadczenia jego członków oraz ekspertów, pozwalą  na podejmowanie współpracy z jednostkami administracji publicznej (o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym), organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami gospodarczymi w zakresie:
· diagnozy i analizy wielowymiarowych zagrożeń  w cyberprzestrzeni oraz dezinformacji,
· specyfiki i zróżnicowanych form cyberzagrożeń  oraz dezinformacji,
· stanu wiedzy,  przygotowania i kompetencji osób decyzyjnych dot. ochrony przed zagrożeniami ze strony cyberprzestępców ,
· kształtowania świadomości i właściwych  postaw pracowników/członków organizacji wobec cyberzagrożeń oraz szkodliwości dezinformacji,
· konieczności ciągłego doskonalenia się i bieżącej aktualizacji wiedzy,
· stanu infrastruktury teleinformatycznej w zakresie bezpieczeństwa teleinformacyjnego,
· wpływu rozwiązań prawnych, przepisów związanych z RODO,  administracyjnych i wymagań formalnych na zastosowane środki bezpieczeństwa,
· możliwości wykorzystania nowych technologii w działalności jednostek organizacyjnych,
· bezpiecznego wdrażania nowych technologii w pracy instytucji i podmiotów,
· możliwością wykorzystania środków z funduszy unijnych na rzecz tworzenia skutecznej ochrony przed atakami ze strony cyberprzestępców,
· wskazania na możliwości IT we wzroście konkurencyjności organizacji,
· znaczenia inwestycji w bezpieczeństwo cyfrowe oraz przeciwdziałanie zjawisku dezinformacji w tym międzynarodowej,
· wymagań związanych z RODO,
· znajomości ryzyk w obszarze IT,
· tworzenia spójnej i długofalowej polityki bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni i przeciwdziałaniu zjawisku dezinformacji.